Guizii / Tehuantepec








DATO.- Carlos Iribarren Sierra nació el 20 de noviembre de 1906 en el Barrio Santa María, Tehuantepec, Nación Zapoteca. Murió el 25 de agosto de 1974. Poeta bilingüe, defendió siempre a su lengua madre, el zapoteco, e hizo lo que estuvo en sus manos para su revaloración y rescate.

Esta composición se publicó en la sección Cancionero de la Revista Guidxizá, antes Istmo Autónomo, Año I, Nº 2, Agosto-Septiembre de 2004.


Guizii


Carlos Iribarren Sierra
(Traducción de Florinda Luis Orozco)

Guizii ti xunaxi nga lii
ti yu’du’ ro’ guidxilayú.
Pa guendanabani guni naa nazaaca
zíaa chi gusuxhí’be’ xa ñeeu.

Lii nga ti guie’ xhuuba’ ro’
na quíchi ne rinda’ naxhi
riele gaxha nisado’
ne gubidxa guirá dxi siado’.

Ribana’ lii, guizii sicarú
guidxi diidxazá, ra gule’
napa’ rini stilu’ ngue runi nadxieelii
ne gastiga rucaa ruaa lii.        

Dxi gate’ ra yoo ba’ xtiu’
rinaba’ gucaachilu’ naa
ra nuu bixhoze’ ne jñiaa
ne xtale ndaaya’ quixhelu’ naa

Naa ruuna’ ne ricaa ladxe’
Guizii zitu nuulu’ ra nuaa
cayaca xilase huaxhini ni rase
rugaba’ ca bele guiba’.

Lu xquenda biaane, Guizii
naa paraa chi gusiaanda lii.
Ratiisi nuulu’ ra nuaa
ladxidua’ nga ripapa ne lii.


Tehuantepec


Tehuantepec eres sagrado
un templo sobre la tierra.
Si la vida me da salud
iré a postrarme a tus pies.

Eres tú una gran flor
blanca y olorosa
que se abre cerca del mar
con el sol de cada mañana.
    
Te extraño Tehuantepec hermoso
tierra zapoteca donde yo nací
llevo en mí tu sangre
por eso te quiero.
       
El día que yo muera
en tu panteón quiero que me sepulten
donde se encuentran mis padres
y me des mucha bendición
       
Lloro y suspiro, Guizii
porque estás lejos de mí
tengo tristeza, no duermo
en las noches cuento las estrellas.
      
En mi pensamiento te llevo, Guizii
nunca te olvidaré.
Donde quiera que me encuentre
mi corazón palpitará por ti.


[Texto publicado en Guidxizá, una mirada a nuestros pueblos, suplemento cultural del Comité Melendre, Año I, N° 30, Dom 17/Feb/2013. Se autoriza su reproducción siempre que sea citada la fuente.]